در دنیای تهدیدات در حال تغییر امروز، تحلیلگران مرکز عملیات امنیت (SOC) نقش حیاتی در دفاع سایبری سازمان‌ها دارند. چه شما یک تازه کار در امنیت سایبری باشید و چه یک تحلیلگر با تجربه، تقویت مهارت‌های تشخیص تهدید برای پیشی گرفتن از مجرمان سایبری ضروری است. این یادداشت راهنما به شما کمک می‌کند تا مهارت‌ها، ابزارها و استراتژی‌های اساسی که هر تحلیلگر SOC باید تسلط داشته باشد را فرا بگیرید.
درک نقش یک تحلیلگر SOC
SOC Analyst مسئول نظارت، تشخیص، تحلیل و پاسخ به وقوع حوادث سایبری هستند. این شغل نیازمند ترکیبی از تخصص فنی، مهارت‌های تحلیلی و توانایی عمل کردن سریع تحت فشار است.
وظایف اصلی کارشناس SOC ، شامل موارد زیر است:
نظارت بر تهدیدات: نظارت مداوم بر فعالیت‌های شبکه و هشدارها.
پاسخ به حوادث: بررسی و کاهش حوادث امنیتی.
شکار تهدیدات: شناسایی پیشگیرانه تهدیدات بالقوه در محیط.
گزارش‌نویسی: مستندسازی یافته‌ها و نگهداری گزارش‌ها برای مراجعات آینده.
کسب دانش فنی قوی یک تحلیلگر SOC
قبل از ورود به روش‌های پیشرفته تشخیص تهدید، اطمینان حاصل کنید که دانش پایه شما قوی است.
حوزه‌های کلیدی که باید تسلط پیدا کنید:
مبانی شبکه: درک TCP/IP، DNS، DHCP و پروتکل‌های مسیریابی.
سیستم‌عامل‌ها: آشنایی با تنظیمات امنیتی Windows، Linux و macOS.
مبانی امنیت سایبری: یادگیری درباره فایروال ، نرم‌افزارهای آنتی‌ویروس، IDS/IPS و رمزنگاری.
از ابزارهای رایگان مانند Wireshark و Kali Linux برای تمرین تحلیل ترافیک شبکه و آسیب‌پذیری‌ها استفاده کنید.
ابزارهایی که هر تحلیلگر SOC باید بشناسد
تسلط بر ابزارهای مناسب می‌تواند کار شما را به طور قابل توجهی آسان‌تر کند.
ابزارهای ضروری استفاده‌شده در تشخیص تهدید:
ابزارهای SIEM (مدیریت اطلاعات و رویدادهای امنیتی) :
Splunk، QRadar و LogRhythm: جمع‌آوری و تحلیل داده‌های امنیتی از منابع مختلف.
ابزارهای EDR (تشخیص و پاسخ به تهدیدات نقطه پایانی) :
CrowdStrike و Carbon Black: شناسایی فعالیت‌های مشکوک در نقاط پایانی.
ابزارهای نظارت بر شبکه :
Nagios و SolarWinds: نظارت بر ترافیک شبکه برای شناسایی ناهنجاری‌ها.
پلتفرم های اطلاعات تهدید :
AlienVault و ThreatConnect: استفاده از feeds تهدید برای به‌روز ماندن در مورد تهدیدهای جدید.
فرآیند تشخیص تهدید به صورت مرحله به مرحله
مرحله اول : تحلیل لاگ‌ها
لاگ‌ها خط اول دفاع در شناسایی تهدیدات بالقوه هستند. لاگ‌ها را از موارد زیر تحلیل کنید:
- دیوارهای آتش
- سیستم‌های شناسایی نفوذ (IDS)
- سرورهای وب
از ابزارهایی مانند ELK Stack (Elasticsearch، Logstash و Kibana) برای تجسم و تحلیل لاگ‌ها(log visualization) استفاده کنید.
SOCMINT چیست و چرا برای تیم های امنیتی مهم است؟
مرحله دوم: تعیین الگوی رفتاری عادی شبکه
درک اینکه «عادی» در شبکه شما چگونه به نظر می‌رسد، کلید شناسایی ناهنجاری‌ها است. از موارد زیر استفاده کنید:
- داده‌های جریان شبکه (NetFlow)
Network Flow Data (NetFlow)
- ابزارهای تحلیل رفتار
Behavioral Analytics Tools
مرحله سوم: تحلیل هشدارها :
هشدارهای تولید شده توسط ابزارهای SIEM معمولاً نیاز به اولویت‌بندی دارند تا مثبت کاذب (false positives) شناسایی شوند.
مراحل Analyze Alerts شامل موارد زیر است:
- هشدار را بر اساس شدت طبقه‌بندی کنید.
- هشدار را با منابع اطلاعات تهدید متقاطع بررسی کنید.
- IPها، URLها و فایل‌های تحت تأثیر را بررسی کنید.
مرحله 4: انجام شکار تهدید
به‌طور پیشگیرانه به جستجوی تهدیدات پنهان بپردازید با استفاده از:
- شکار تهدیدات مبتنی بر فرضیه: تمرکز بر رفتارهای خاص مهاجمان.
- تحلیل نشانگرهای آسیب‌پذیری (IOC): به دنبال IOCهای شناخته‌شده در محیط خود بگردید.
از ابزارهایی مانند YARA برای شناسایی نمونه‌های بدافزار و تحلیل باینری‌ها استفاده کنید.
مرحله پنجم : پاسخ به حادثه
پس از تأیید یک تهدید:
- سیستم‌های تحت تأثیر را ایزوله کنید.
- دامنه حمله را تحلیل کنید.
- تهدید را با استفاده از ابزارهای ترمیمی از بین ببرید.
- عملیات را بازیابی کرده و دفاع‌ها را تقویت کنید.
مرحله ششم : گزارش‌نویسی و مستندسازی
هر مرحله از تحقیق خود را مستندسازی کنید، از جمله:
- تحلیل علل ریشه‌ای
- مراحل کاهش
- پیشنهادات برای بهبود وضعیت امنیتی
مرکز عملیات امنیت[۱] (SOC) بستری است که سرویس‌های کشف و پاسخگویی را در مقابل حوادث امنیتی فراهم می‌آورد. در مرکز عملیات امنیت، از تجهیزات سخت‌افزاری و نرم‌ا‌فزاری جهت نظارت، پایش، تجزیه و تحلیل و انجام عکسالعملهای مناسب، و از مکانیزم‌ها و فرآیندهای مناسب و بهینه به منظور کاهش زمان پاسخگویی و انجام اقدامات امنیتی مناسب و سریع استفاده می‌شود. افراد و کارکنان، که تحت عنوان تیم SOC شناخته می‌شوند، دیگر عنصر کلیدی مرکز عملیات امنیت هستند که نقشی بسیار مهم داشته و مسئول اجرای صحیح فرآیندها و روال‌های امنیتی هستند. متاسفانه اغلب تیم‌های SOC همواره با کمبود نیرو، زمان، دید یا اطمینان کافی درباره وقایع در حال وقوع، مواجه هستند. به همین دلیل، سازمان‌دهی موثر تیم SOC از اهمیت زیادی برخوردار است. با توجه به این مساله، در ایجاد یک تیم SOC باید به دنبال این بود که با در اختیار داشتن مجموعه مهارت‌های موردنیاز و با استفاده از حداقل منابع، بتوان دید موردنیاز نسبت به تهدیدهای فعال و در حال ظهور را به دست آورد. در ادامه این مطلب و برای دستیابی به این مهم، ساختار سازمانی پیش‌بینی شده برای تیم SOC در سازمان‌های کوچک و متوسط و همچنین سازمان‌های بزرگ ارائه می‌شود.
ساختار سازمانی تیم SOC در سازمان‌های کوچک و متوسط
تیم استاندارد SOC در این‌گونه سازمان‌ها، همانطور که در شکل زیر نیز نمایش داده شده، از چهار سطح تشکیل شده و کارشناسان
هر یک از این سطوح، وظایف و مسئولیت‌های متفاوتی را بر عهده دارند که در ادامه به بررسی آن‌ها پرداخته خواهد شد.
- سطح ۱ – کارشناس تحلیل امنیت. وظایف و مسئولیت‌های این کارشناسان عبارت است از:
- مرور آخرین هشدارهای ایجاد شده در SIEM و تعیین میزان اهمیت و فوریت آن‌ها
- ایجاد تیکت جدید برای هشدارهایی که نشان‌دهنده یک رویداد امنیتی در شبکه بوده و نیارمند تحلیل بیشتر توسط کارشناسان سطح ۲ هستند
- انجام اسکن آسیب‌پذیری و بررسی گزارش‌های ارزیابی آسیب‌پذیری در سیستم
- مدیریت و پیکربندی ابزارهای کنترل امنیت مانند IDS، قواعد همبسته‌سازی و غیره
- سطح ۲ – کارشناس پاسخ به رویدادها. وظایف و مسئولیت‌های این کارشناسان عبارت است از:
- مرور تیکت‌های ایجاد شده توسط کارشناسان سطح ۱
- به‌کارگیری هوش تهدید[۲] به‌روز (نشانه‌های تهدید و به مخاطره‌افتادگی (IOCها)، قواعد به‌روز شده و …) جهت شناسایی سیستم‌های تحت تاثیر قرار گرفته و دامنه حمله
- بررسی و جمع‌آوری داده‌هایی مانند پیکربندی‌ها، فرآیندهای در حال اجرا و… از دارایی‌های موجود در سیستم‌های تحت‌تاثیر قرار‌گرفته برای بررسی‌های بیشتر
- تعیین و جهت‌دهی اقدامات بازیابی و اصلاحی
- سطح ۳ – کارشناس تحلیل امنیت پیشرفته. وظایف و مسئولیت‌های این کارشناسان عبارت است از:
- مرور داده‌های فرایندهای ارزیابی آسیب‌پذیری و کشف دارایی
- استفاده از به‌روزترین ابزارهای تشخیص تهدید برای شناسایی تهدیداتی که مخفیانه و بدون کشف وارد سیستم شده‌اند
- انجام تست نفوذ بر روی سیستم‌های تولیدی برای ارزیابی مقاومت و شناسایی بخش‌های آسیب‌پذیر جهت بهبود
- توصیه نحوه بهینه‌سازی ابزارهای کنترل امنیت با توجه به جدیدترین یافته‌های مباحث شکار و مبارزه با تهدیدات امنیتی
- سطح ۴ – مدیر SOC. وظایف و مسئولیت‌های مدیران SOC عبارت است از:
- نظارت بر فعالیت‌های تیم SOC
- استخدام، آموزش و ارزیابی کارکنان
- مرور گزارش‌های هشدارها و رویدادها
- توسعه و اجرای برنامه ارتباط با مدیران و دیگر ذی‌نفعان در مواقع بحرانی
- اجرای گزارش‌های انطباقی و پشتیبانی از فرایند حسابرسی
- بررسی بهره‌وری تیم SOC و ارائه ارزش ایجاد شده به مدیران
ساختار سازمانی تیم SOC در سازمان‌های بزرگ
به دلیل طیف گسترده فعالیت‌های بالقوه تیم SOC در یک سازمان خیلی بزرگ، نقش‌های جدیدی در ساختار سازمانی SOC پیش‌بینی شده و برای این‌گونه مجموعه‌ها اضافه شده که در ادامه وظایف و مسئولیت‌های هر یک توضیح داده شده است:
- پژوهشگر هوشمندی امنیت سایبری. وظایف و مسئولیت‌های این دسته از پژوهشگران عبارت است از:
- بررسی موارد بسیار مهم در بحث هوشمندی امنیت سایبری
- تحلیل فعالیت‌های شبکه و رفتار مهاجمین
- پژوهشگر ارزیابی آسیب‌پذیری‌ها. وظایف و مسئولیت‌های این دسته از پژوهشگران عبارت است از:
- اسکن شبکه و آسیب‌پذیری‌ها
- بررسی دقیق موارد کشف شده
- پژوهشگر تست نفوذپذیری. وظایف و مسئولیت‌های این دسته از پژوهشگران عبارت است از:
- انجام تست نفوذ
- ارزیابی محصولات
- مشاوره امنیتی
- پژوهشگر مهندسی ابزار SIEM. وظایف و مسئولیت‌های این دسته از پژوهشگران عبارت است از:
- بررسی ابزار SIEM از جنبه‌های مختلف
- تلاش در راستای بهبود عملکرد سیستم